مشخصه های مرغوبیت یک خاتم خوب

مرغوبیت یک خاتم خوب به ریز نقشی و منظم بودن طرح بستگی دارد که همه ی این ها در مهارت استادکار در تهیه ی مواد اولیه و نحوه کاربرد آن و حوصله و دقت بسیار زیاد خلاصه می‌شود.

مهم‌ترین مراکز خاتم سازی درایران شیراز، اصفهان و تهران هستند که البته اکثر خاتم‌سازان در تهران، اصفهانی یاشیرازی هستند.

تذکر مهم آن که کلیه محصولات خاتم‌کاری شده بایستی دور از حرارت، رطوبت و نور مستقیم خورشید نگهداری و از تمیز کردن آن ها با پارچه ی مرطوب واز به کار بردن هر گونه جلاسنج بر روی سطوح خاتم اجتناب نمائید.

ویژگی های خاتم مرغوب

1-تعیین درجه کیفیت و مرغوبیت محصولات خاتم، بستگی به مقدار فلز برنج به کار رفته در آن و رنگ طلایی ناشی از آن می باشد.

2- چون مبنای نقوش خاتم اشکال هندسی است و زیبایی این اشکال به رعایت نظم در آن هاست، بنابراین مهمترین اصل برای خاتم خوب، داشتن نظم هندسی است. به عبارت دیگر، حفظ روابط هندسی در چیدن قطعات و وجود این نظم در اجزا تشکیل دهنده یک واحد که در نهایت تابع یک نظم دقیق هندسی از پیش تعین شده باشد، لازمه یک اثر ماندگار و بدیع است. بر همین اساس، هر چه خطوط و اشکال در خاتم موزون تر و مقارن تر باشند، ارزش هنری آن اثر بیشتر است.

3- استفاده از آستر در پشت برش های خاتم و چسب مرغوب از دیگر ویژگی های بسیار مهم خاتم مرغوب به شمار می رود. آستر کردن خاتم ضمن زیباتر جلوه دادن آن، کمک زیادی به استحکام آن نیز می کند. البته به راحتی نمی توان تشخیص داد که یک اثر خاتم آستر دارد یا نه ولی گذشت زمان به خوبی این را نشان می دهد.

4- استفاده از گل های ساخته شده با چند ضلعی هایی که تعداد اضلاعشان کمتر یا بیشتر از شش است، به کار بردن طرح های پیچیده و غیر تکراری، میزان دشواری ساخت و تنوع مواد مصرفی هر یک معیاری است که می توان در تشخیص یک خاتم خوب مفید باشد.

5- کوچک بودن مثلث های خاتم و استفاده نکردن یا کمتر استفاده کردن از رنگ شیمیایی ضمن افزایش زیبایی، ارزش هنری و کیفیت خاتم را نیز بالاتر می برد.

6- استفاده از چوب های کمیابی چون آبنوس و فوفل برای ساخت مثلث و نیز استفاده از استخوان و مفتول های فلزی به مقدار زیاد در مساحت کم، از جمله امتیازاتی است که یک خاتم خوب می تواند داشته باشد.

7- صاف و هموار بودن سطح خاتم و دقت در برش مثلث ها و چیدن آن ها در کنار یکدیگر به گونه ای که محل برش ها و اتصالات معلوم نباشد، همچنین قرینه و موزون بودن نقوش، نشان دهنده دقت عمل در طراحی و اجراست که خود معیاری برای تشخیص یک خاتم خوب محسوب می شود.

8- استفاده از گره های کامل و کشیده به گونه ای که کلیه لغت ها به صورت کامل آورده شوند و نقصی در آن ها به چشم نخورد، بر ارزش خاتم می افزاید.

9- سطح زیر لاک یا جلای خاتم باید کاملا صاف و بدون ناهمواری باشد. هر گونه جسم خارجی یا ناهمواری در لاک خاتم موجب آسیب پذیری آن می گردد.

10- تا آن جا که ممکن است باید از چوب های خوب، سالم، محکم و خوش ابزاری برای زیر ساخت استفاده کرد. همچنین، سطح زیرساخت باید کاملا صاف و بدون گره باشد تا در محل اتصال قطعات به یکدیگر فاصله و درزی به وجود نیاید.

11- به کار گیری مواد چسباننده مناسب و سازگار با مواد وقطعات به کاررفته درخاتم، دقت درچسباندن قطعات به یکدیگر در آخر بر روی زیرساخت به گونه ای با ساییدن سوهان آسیبی به آن نرسد، دوام و پایداری شی خاتم را افزایش می دهد.

گردآورنده: خانم اسکندری