سینی دایره مسی قلمزنی 40 سانتیمتری

مراحل تهیه سینی قلمزنی

پیش از شروع کار  ابتدا باید سینی  را قیرریزی کرد و سپس طرح را روی کار انتقال داد شود و آنگاه با قلم و چکش ایجاد نقش بر روی آن را شروع  کرد.

۱. شیوه قیرریزی برروی سینی

 ابتدا باید سطوح سینی  را پاک و تمیز کرد به گونه‌ای که چربی و رطوبت روی آن نباشد تا قیر به خوبی بر آن بنشیند. در این روش ابتدا کنار سینی  را که قرار است قیرریزی شود به وسیله مقوا، سنگ، چوب یا آجر، مسدود می‌کنند تا قیر از روی آن بر زمین نریزد. خیس کردن سطح دیواره با آب ضروری است تا قیر به آن نچسبد. اگر دیواره  سینی شکاف داشته باشد قیر از آن به بیرون رسوخ می‌کند. پس از آن با استفاده از ملاقه یا کفگیر به آرامی قیر ذوب شده را روی سینی  می‌ریزند تا به قطر و ضخامت دلخواه درآید پس از سرد و خشک و سفت شدن قیر دیواره آن را برمی‌دارند و کار را روی لوح شروع می‌کنند.

۲. شیوه‌های انتقال طرح برروی سینی

وقتی سینی  آماده شد مرحلهٔ اجرای عملی کار و چسباندن طرح روی کار آغاز می‌شود. چسباندن طرح یا به اصطلاح پیاده کردن طرح به روش‌‌های زیر انجام می‌شود:

روش گرده کردن

در این شیوه استاد طرح آماده شده را روی سینی  قرار می‌دهد و با چکش و قلم سنبه، آن را مشبک کرده و خطوط طرح را با نوک قلم، روی برنج سنبه سوراخ می‌کند، تا هنگام گرده کردن طرح، خطوط طرح به آسانی بر روی کار منتقل شود و سپس این کاغذ سُنبه شده را روی بوم می‌چسباند و با گرده زغال که در تکه پارچه‌ای قرار دارد، بر روی کاغذ سنبه شده می‌کشد که از سوراخ‌‌های کاغذ، پودر زغال روی بوم منتقل می‌شود و سپس با مداد خطوط طرح را مشخص کرده و اجرای کار را شروع می‌کند.

اجرای مستقیم طرح روی بوم

در این روش استادبه وسیله مداد یا ابزار تیز مثل قلم نیم‌بُر و قلم سنبه به طور مستقیم طرح را بر روی فلز منتقل می‌کند. در شکل پرگار، تسمه، قالب و بوم فلزی مدور دیده می‌شود.

شیوه استفاده از کاغذ کُپی

در این روش ابتدا سطح سینی  را پاک می‌کنند و چربی و گرد و خاک آن را می‌گیرند. سپس کاغذ کپی را با چسب روی آن می‌چسبانند. بعد اصل طرح را روی کاغذ کپی، بر روی سینی قرار می‌دهند و با مداد روی خطوط طرح می‌کشند تا طرح روی بوم منتقل شود، سپس طرح و کاغذ کپی را برمی‌دارند و خطوطی را که آشکار نشده، با مداد مشخص می‌کنند تا اجرای قلمزنی آسان شود.

شیوه چسباندن اصل طرح روی بوم فلزی

در این روش اصل کاغذ طراحی را روی سینی می‌چسبانند و بعد با استفاده از قلم سنبه، خطوط طرح را روی فلز اجرا می‌کنند. پس از مشخص شدن خطوط کاغذ طرح را برمی‌دارند و طرح پیاده شده را با قلم و چکش روی شیء اجرا می‌کنند. پس از انتقال طرح هنرمند کارش را با چکش و قلم آغاز می‌کند و با استفاده از تکنیک و سبک‌‌های قلمزنی طرح مورد نظرش را خلق می‌کند.

٣. شیوهٔ در دست گرفتن چکش

بعد از این که استاد برای اجرای کار پشت میز نشست و کنده چوبی را تنظیم و لوح قلمزنی را آماده کرد باید چکش را در یک دست و قلم را در دست دیگر گیرد و کار را آغاز کند. روش در دست گرفتن قلم چنین است که دسته آن را بین دو انگشت شصت و سبابه به نحوی می‌گیرد که بالا و پایین رفتن چکش مانند یک محور آسان باشد و مانع از افتادن یا چرخش قلم از بین دو انگشت شود. هنرمند باید دقت کند که انتهای دسته چکش بین دو انگشت کوچک و ماهیچه کف دست قرار گیرد تا بتواند با بالا و پایین بردن آن ضربات منظم و یکنواخت قلم را بر لوح فلزی وارد کند. و حرکت رفت و برگشت چکش در کنترل او باشد. آرنج و ساعد دست باید موازی با سطح شیء قرار گیرد و قسمت زیر چکش نیز در امتداد با سطح کنده باشد که وقتی ضربه چکش بر قلم وارد می‌شود، اجرای کار راحت‌تر انجام پذیرد.

۴. شیوه در دست گرفتن قلم

روش به دست گرفتن قلم بسیار مهم است. اندازه طول قلم را به چهار قسمت مساوی تقسیم می‌کنند و قسمت سوم آن را میان دو بند انگشت شصت و سبابه می‌گیرند تا بتوانند به آسانی قلم را بین دو انگشت بچرخانند و به حرکت درآورند. و انگشت بلند میانی را برای جلوگیری از افتادن قلم در قسمت دوم قرار می‌دهند. از انگشت کوچک برای تکیه‌گاه قلم و جلوگیری از لغزش آن استفاده می‌شود. باید توجه داشت که ساعد دست با بازو و ساعد با قلم زاویه ۹۰ درجه ایجاد کند و زاویه قلم نسبت به سطح کار باید کمتر از ۹۰ درجه باشد تا حرکت قلم به آسانی صورت گیرد.

۵. سبک‌‌های هنر قلمزنی

اجرا و کار قلمزنی به شیوه‌‌های متعدد و به سلیقه هنرمند انجام می‌شود. این شیوه‌‌ها عبارت‌اند از:

ریزه‌کاری

ریزه‌کاری که به ریزه قلم و زمینه پُر نیز معروف است، روشی است که سطح اشیا یا بوم فلزی را با استفاده از نقوش و طرح‌‌های ریز و ظریف قلمزنی می‌کنند و با ایجاد بافت در زمینه بوم، طرح اصلی را آشکار می‌سازند و زمینهٔ کار را از طرح جدا می‌کنند.

برجسته‌کاری

در این روش هر دو طرف بوم فلزی کار می‌شود. یعنی از سمت روی بوم، زمینه را فرو برده و از طرف پشت، نقش را برجسته می‌کنند. این کار را هنر حجم بخشیدن به نقوش می‌گویند. این شیوه دربارهٔ اشیایی قابل اجراست که امکان ضربه‌زدن از هر دو جهت وجود دارد. از این شیوه در بوم‌‌های مسطح بیشتر استفاده می‌شود. در این روش شیوه کار به این شکل است که ابتدا طرح یا زمینه کار را پایین برده و طرح را از آن جدا می‌کنند و یا این که سطح زمینه کار را از یک طرف قیر می‌ریزند و با قلم‌‌های مخصوص و بدون آج، آن را فرو برده و بعد قیر را از آن جدا می‌کنند و از سمت دیگر سطح کار را قیراندود می‌کنند و طرح را روی طرف دیگر اجرا می‌کنند.

تکنیک عکسی

در این سبک با ایجاد سایه و روشن در زمینه بوم موضوع طرح را مشخص می‌کنند اما زمینه را کاملاً پر نمی‌کنند.

تکنیک منبت

در این شیوه روی سطح فلز بين موضوع و زمینه حدود دو سانتی‌متر اختلاف ایجاد می‌کنند و آن را به صورت نیم برجسته به اجرا درمی‌آورند و به سبک ریزه‌کاری تزیین می‌کنند.

تکنیک مشبک

در این روش پس از انتقال طرح به وسیله قلم نیم‌بر، طرح را ثابت می‌کنند. بعد به کمک قلم تیزبر بوم فلزی را برش می‌دهند و طرح را از زمینه جدا می‌سازند و کار را مشبک می‌کنند.

۶. جداکردن بوم فلزی از قیر یا قیربرداری

برای جدا کردن قیر از بوم‌‌های فلزی تخت قیر را سرد می‌کنند و می‌شکنند. اما در بوم‌‌های مدور و گلدانی شکل قیر را حرارت می‌دهند و جدا می‌کنند. این کار به روش‌‌های زیر انجام می‌شود:

حرارت دادن

برای خالی کردن قیر از بوم‌‌های مدور گلدانی با حجم‌‌های هندسی، آنها را حرارت می‌دهند. به این طریق که ظرف پُر از قیر را وارونه روی تکیه‌گاه چوبی یا فلزی می‌گذارند و ظرف را حرارت می‌دهند تا قیر ذوب شود. ابتدا دهانه ظرف بعد قسمت میانی و سپس ته ظرف را حرارت می‌دهند. بعد قیر را که روان شده خالی می‌کنند.

شکستن قیر

برای جدا کردن قیر از بوم‌‌های مسطح از این شیوه استفاده می‌شود. به این صورت که قیر حاوی بوم را در آب سرد فرو برده و به آرامی با ضربات چکش، قیر را می‌شکنند و از ظرف جدا می‌کنند. پس از آن فلز را به وسیله سر پیک حرارت می‌دهند تا باقیمانده‌‌های قیر کاملاً بسوزد و از بوم جدا شود. سپس به وسیله نفت با پارچه یا بُرس سیمی حجم فلزی را پاک می‌کنند پس از پاک کردن قیر برای زدودن چربی نفت از سطح بوم فلزی، آن را با محلول مایع ظرفشویی و آب می‌شویند و خشک و پرداخت می‌کنند.

۷. پرداخت کردن

پس از جدا کردن سینی با استفاده از اسید سولفوریک یا تیزاب سلطانی که با آب رقیق شده است (دو قسمت آب و یک قسمت اسید) آن را می‌شویند. ابتدا، آب و اسید را در ظرف پلاستیکی می‌ریزند و بوم فلزی را در ظرف اسید رقیق شده قرار می‌دهند. در نهایت به وسیله برس سیمی سطح آن را صیقلی کرده و سپس بوم را با آب می‌شویند. در پایان به وسیله خاک اره آن را خشک و پرداخت می‌کنند. پرداخت بوم سبب جلا و درخشش طرح و شیء فلزی می‌شود. در این مرحله باید نکات ایمنی را رعایت کرد. اسید باید رقیق شود به گونه‌ای که موجب خوردگی شیء نشود. همچنین باید از دستکش و ابزارهایی استفاده کرد که به دست آسیب نرسد