نقش صنايع دستي در توسعه اقتصاد فرهنگي و صنعت گردشگري

در دنياي كنوني صنعت گردشگري، نقش موثري در توسعه ملي دارد و يكي از منابع درآمدي كشورها محسوب مي شود، كه در كنار آن صنايع دستي مي تواند درتوسعه توريسم و مبادلات فرهنگي مؤثر باشد. یکی از بخش‌ های مهم اقتصادی و فرهنگی در ایران، حوزه صنایع دستی و هنرهای سنتی است که ابزاری قابل توجه برای صادرات کالا، اشتغال زایی، جذب توریسم و بالا بردن سطح تولید ملی به شمار می رود. کشور ایران از اقوام و آداب و رسوم مختلف تشکیل شده که هر کدام از این اقوام با توجه به تاریخ و فرهنگ خود، در صنایع دستی و هنر های سنتی استعداد و پتانسیل های خاصی دارد، در واقع صنایع دستی پلی میان اقتصاد و فرهنگ است و با توسعه آن، نه تنها به اشتغال زایی و اقتصاد کمک کرده ایم، بلکه گام بلندی در جهت معرفی فرهنگ اصیل ایرانی برداشته ایم.

صنایع‌ دستی از یک‌ سو فعالیت و حوزه ‌ای اقتصادی است که هم می ‌تواند روی رشد صادرات غیرنفتی کشور تاثیر فزآینده گذاشته و زمینه اشتغال فراوانی را ایجاد کند و هم از سوی دیگر بستری برای معرفی بهتر فرهنگ و هنر باشد. با توجه به این دو کارکرد، همزمان صنایع‌ دستی و تاثیرات آن در رشد اقتصادی کشور ضروری است که در برنامه‌ ریزی ‌های کلان کشور نسبت به آن توجه ویژه‌ای صورت گیرد.

در میان انواع جاذبه های توریستی نقش و اهمیت صنایع دستی بعنوان هنری مقدس، صنعتی مستقل، بومی و اصیل با جنبه های قوی کاربردی از جهات هنری، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی بر همگان و به ویژه محققان و اهالی فرهنگ آشکار است. نکته مهم و شایان توجه آن است که ‌این هنر ملی بواسطه بازتاب ذوق سرشار، اندیشه خلاق و هنرمندان پرمایه ولی بی ادعا باید بصورت مناسب و برنامه ریزی شده مورد حمایت قرار گیرد.

ایجاد اشتغال و کسب درآمد جاذبه گردشگری، حفظ و بقای آداب و رسوم قومی، جلوگیری از مهاجرت بی رویه به شهرها، افزایش درآمد ارزی و توسعه صادرات غیر نفتی، تقویت روحیه ابتکار و خلاقیت در افراد و افزایش مشارکت زنان می‌تواند از پیامدهای رونق صنایع دستی در کشور و منطقه باشد.

صنایع دستی به حفظ میراث فرهنگی ـ قومی ایران کمک می‌کند و همچنین درآمدهای ارزی ناشی از فروش صنایع می‌تواند بخش مهمی از صادرات غیرنفتی کشور را به عهده گیرد. صنایعی مانند سفال، سوزن‌کاری، منبت، حصیربافی، سرامیک و غیره تجلی فرهنگ دیرین است که جاذبه‌های فراوانی برای گردشگران دارد. اما کسانی که به این حرفه مشغول بودند، شغل خود را به دلیل نبود تقاضا در بازار کالا از دست دادند.

در صورت عدم توجه مناسب به توریسم در بخش صنایع دستی با پیامدهای منفی نظیرغلبه تفکر تجاری و قاچاق کالا بر فعالیت‌های مولد و تولیدی، عدم حضور بخش غیردولتی نیرومند در صنایع دستی، پراکندگی مناطق تولیدی و دوری از بازار، ضعف بنیه مالی صنعتگران، بالا بودن سود تسهیلات بانکی، عدم ثبات شغلی به دلیل تأثیر نوسانات اقتصادی و بویژه رونق یا رکود بازار، فقدان کارگاه های مدرن و مجهز و ... روبرو خواهیم شد.

صنعت جهانگردی یکی از بزرگترین و متنوع ترین صنایع درآمدزا در دنیا به حساب می آید. به گونه ای که در عصر حاضر به عنوان سومین صنعت پردرآمد پس از نفت و خودرو می باشد. اهمیت این بخش برای کشور ایران که از لحاظ جاذبه های توریستی در ردیف ده کشور اول جهان و از حیث تنوع توریستی در ردیف پنج کشور اول جهان قرار دارد، دارای اهمیت استراتژیک و راهبردی می باشد.

هنرهای سنتی و صنایع دستی هر یک با مفهوم خاص خودشان یکی از مهمترین وجوهات فرهنگی و اقتصادی گردشگری کشورمان محسوب می شوند. قابلیت بهره برداری اقتصادی از هنرهای سنتی و مخصوص استان های مختلف کشورمان، یکی از اصلی ترین مزایای پرداختن به صنعت گردشگری و تقویت بخش فرهنگی آن است.

جهت رونق صنعت توریسم در بخش صنایع دستی در کشور  مسئولین امر باید در مرحله نخست نقش و اهمیت پژوهش های اجتماعی را مورد توجه بیشتری قرار دهند و برای این مهم سرمایه ‏گذاری نمایند، تا بتوان علی‏رغم محدودیت های خاص از ظرفیت های موجود حداکثر بهره ‏وری را برای کشورمان حاصل نماییم.

راهکارهای برای رونق صنعت توریسم

- تدوین برنامه ها، سیاست های کلی، کلان، قانونمند و منظم برای رونق صنعت توریسم در کشور

- فرهنگ سازی شیوه برخورد با توریست ها در مکان های توریستی از سوی بومیان و متصدیان مکان ها

- بهره گیری از بخش خصوصی برای سرمایه گذاری های مطلوب در بخش توریسم

- ایجاد تسهیلات رفاهی، بهداشتی، اطلاع رسانی، سازمان کارا و مطلوب طبق استانداردهای بین المللی

- ایجاد سیستم حمل و نقل مطلوب هوایی و زمینی، ساخت هتل ها، اقامتگاه ها، پارکینگ های مناسب و

حفظ و نگهداری و همچنین مرمت آثار تاریخی، باستانی و توریستی

راهکارهای برای تقویت و رونق صنایع دستی

ـ تقویت موسسات و شرکت های خصوصی و سرمایه گذار در بخش گردشگری و حمایت از توسعه کارگاه های تولیدی از طریق اعطای تسهیلات اعتباری و حمایت از ایجاد بازارچه های صنایع دستی

ـ راه اندازی بانک اطلاعات جامع گردشگری و صنایع دستی، ضمن تمرکز کلیه فعالیت هنرهای صناعی در یک نهاد منسجم و مسئول و همچنین متمرکز کردن مراکز تصمیم گیری و تصمیم سازی در بخش توسعه صنایع دستی

ـ تهیه و تدوین استاندارد مواد اولیه مورد مصرف با حفظ اصالت های بومی، ملی و فرهنگی

ـ برگزاری جشنواره های فرهنگی- صنایع دستی با حضور فرهنگ های متنوع ایرانی و همچنین برگزاری جشنواره و نمایشگاه بین المللی صنایع دستی و گردشگری بصورت مشترک با مشارکت کشورهای منطقه و سازمان های فرهنگی

- افزایش میزان تنوع و زمینه های کاربردی آثار صنایع دستی و بالطبع بالا بردن کیفیت و افزایش میزان دوام هنرهای صناعی

ـ فعال سازی انجمن ها در جهت حفظ، احیاء و آموزش صنایع دستی

*سلسله یاداشت های روابط عمومی و امور فرهنگی شهرداري سقز در بخش آموزش شهروندي

گردآورنده: خانم اسکندری